Жэл бүри сентябрь һарын hүүлшын воскресенидэ Шэхэ хатуутай зоной уласхоорондын үдэр тэмдэглэгдэдэг. Энэ үдэрөөр дашарамдуулан, Дулдаргын аймагай түб больницын отоларинголог Бато Балдановтай дүлии бололгын шалтагаанууд, уридшалан һэргылгын хэмжээ ябуулганууд тухай хөөрэлдэһэн байнабди.
- Бато Балданович, Дулдаргын аймагта шэхэ муутай зоной тоо олон гү?
- Дулдаргын аймагта муугаар дууладаг 63 эрэмдэг хүн тоологдодог, тэдэнэй 7-иинь хүүгэд юм. Шэхэ хатуутай хүнүүд зонтой хөөрэлдэжэ шадахагүйдөө, олон хүн соо ябахадаа, хэлэһэн юумыень ойлгохогүйдөө, ехэ ядадаг. Гүрэн дотор, дэлхэй дээрэ юун боложо байнаб гэжэ мэдэхэгүй – телевизор, радиогоор һонинуудые дуулахагүй байхадаа, тэдэнэй досоонь муу байдаг. Тиимэһээ тэдэ шэхэндээ тусхай аппарат зүүжэ, хүнтэй харилсахадаа, юумэ мэдэхэ болоходоо, ехэ баярладаг.
- Ямар шалтагаанһаа хүн дуулахаяа болидог бэ?
- Слуховой нервын үбшэнүүд, шэхэнэй эдеэрлэлгэ, менингит, хэжэг (грипп), ковид ба бусад халдабарита үбшэнүүдһээ, толгойн гэмтэл, удаан хугасаада шанга шууяан ба дорьбодоон (гул, вибрация) гэхэ мэтэ шалтагаануудһаа хүн шэхэ хатуутай болодог юм.
Хэжэг үбшөөр үбдөөд, эмшэндэ саг соонь хандажа аргалхагүйдэ муу. Толгойгоо шангаар сохижо унахадаа гэмтэнэ, энээниие «черепно-мозговая травма» гээд хэлэдэгбди. Толгойгоо гэмтэхэдэ, слуховой нерв муудажа, хүн муугаар дуулажа эхилнэ.
- Хэр түргөөр дуулахаяа болидог бэ?
- Тархияа ехээр гэмтэбэл, тэрэ дороо дуулахаяа болидог гээшэ ааб даа. Вирусэй инфекци, жэшээнь, ковидай, али хэжэг үбшэнэй вирус байбал, хүн аалихан дүлии болодог. Ямаршье вирус слуховой нервдэ муу нүлөө үзүүлдэг. Дулдаргын аймагай больницын инфекционно таһагта ковидтай хүнэй шэхэмни мууханаар дуулана гэбэлнь, һэргылгын хэмжээ абадагбди.
- Шэхэ хатуутай үхибүүдэй мүндэлэлгэ Дулдаргын аймагта олон гү?
- Минии хүдэлхэ соо шэхэ хатуутай хоёр хүүгэдтэй дайралдаха ушар болоһон. Тэдэ Шэтын муугаар дууладаг хүүгэдэй тусхай һургуули гараһан, томонууд болоhон. Мүнөө тиимэ хүүгэд үгы, энэ һайн.
Мүнөө залуушуулай дунда шэхэ муутай зон олошороо. Юундэб гэхэдэ, тэдэ наушник үмдөөд, шангаар дуунуудые шагнана, машина соо дуу хүгжэм шангаар табина.
Эдэ булта слуховой нерв үрбэгэнүүлжэ, шэхэ муутай, дүлии бололгодо нүлөөлнэ.
- Муугаар дууладаг зониие аргалжа болохо гү?
- Ямаршье үбшэнэй эхиндэ арга хэхэдэ, эмшэлхэнь, эдэгэхэнь бэлэн байха. Һүжэрһэн, удаашарһан үбшэ аргалхань хэсүү.
- Слуховой аппарат миинтээр үгэдэг гү, али худалдажа абадаг гү?
- Слуховой аппарадуудые эрэмдэг зондо гүрэн миинтээр үгэдэг. Худалдажа абаха гэбэл, 6-7 мянгаһаа эхилээд, 100-400 мянган түхэриг хүрэтэр сэнтэй байдаг. Үнэтэйнүүд даа, булта хари гүрэнэй үйлэдбэриин юм.
- Муугаар дууладаг зон хэлэ муутай байдаг…
- Тиимэ, шэхээрээ хэлэлгэ дуулажа шадахагүй хүндэ ямаршье абяан, ямаршье үгэ танил бэшэ ха юм. Тиимэһээ хэлэндэ муу байна. Дүлии ба муугаар дууладаг зон харилсахын тула «жестнүүдэй хэлэ» хэрэглэдэг. Шэтэ хотодо жестнүүдэй ашаар харилсажа һургадаг тусхай һургуули бии.
- Бато Балданович, ямар зүбшэлнүүдтэеэ хубаалдаха байнабта?
- Шэхэн гээшэ хүнэй мэдэрэлэй эгээл шухала органуудай нэгэн юм. Шэхэ муутай болохогүйн тула үбшэнhөө һэргылгын, элүүржүүлгын аргануудые хэхэ хэрэгтэй. Манай эндэхи Алхана, Угсаахай ба бусад газарнуудта амархада, бэедэ ехэ hайн. Элүүр энхэ байдал, ариг сэбэрые сахиха, зүбөөр хооллохо, гимнастика хэхэ, бэеэ бэхижүүлхэ, саг соогоо амарха хэрэгтэй юм. Уһанда ороходоо, тусхай резинэ малгайнуудые ба шууяанһаа, уһанһаа шэхэ хамгаалдаг беруши гэжэ тусхай хэрэгсэлээр шэхэеэ хаахада туһатай. Зарим зоной шэхэн соо уһан ороод гарадаггүй, энэ хадаа шэхэнэй каналай түхэлһөө дулдыдадаг. Уһанай гаража үгөөгүй һаань, заабол эмшэндэ хандаха хэрэгтэй, үгы бол шэхэн эдеэрлэжэ магад.
Наушник зүүгээд, шанга дуу хүгжэм бү шагнагты – шэхэндэ ехэ муу гэжэ залуу үетэндэ хэлэхэ байнаб.
Хүн бэеынгээ энхэ элүүрые анхаржа, болгоомжолжо, эмшэндэ саг соо хандажа, аргалуулжа байха ёһотойл даа.
- Һайнта даа.
Цымжидма ДОЛГОРОВА.
